Wat is de R-waarde van een slaapmat?

Wanneer je op zoek gaat naar een nieuwe slaapmat kom je hoogstwaarschijnlijk de R-waarde tegen. Maar wat houdt de R-waarde in? En waarom is het belangrijk om R-waardes te vergelijken wanneer je een nieuwe mat koopt? 

In dit artikel vertel ik je alles over de R-waarde van slaapmatten. Zo kun je aan het einde van de blog zelf de juiste mat voor jouw nieuwste outdooravontuur. De linkjes bij de verschillende producten verwijzen naar Bever Zwerfsport waar je gemakkelijk en snel een nieuwe slaapmat kunt bestellen.

Wat betekent R-waarde?

De R-waarde van een slaapmat staat voor de isolatiewaarde van de mat. Het getal tussen 1 en 11 geeft aan hoe goed de mat de warmte vasthoudt en voorkomt dat koude lucht van de grond de slaapmat afkoelt. Hoe hoger de R-waarde, des te beter de isolatie en hoe mooier jij je lichaamswarmte bij je kunt houden. 

Waar staat de letter ‘r’ voor in R-waarde?

De ‘R’ staat voor Resistance wat weerstand betekent in het Engels. De R-waarde geeft aan hoe goed de slaapmat weerstand biedt tegen het afvoeren van warmte. Het zegt dus niets over de warmte van de mat, maar over de mate waarin jij de warmte van je lichaam bij je kunt houden en niet verliest aan de kou die van de grond komt.

Het vaststellen van de R-waarde werd vroeger niet duidelijk en consequent aangegeven. Dit veroorzaakte verwarring onder outdoorliefhebbers en vakantiegangers. Het was lastig om matten met elkaar te vergelijken. Fabrikanten hanteerde eigen isolatiewaardes en meetmethodes. 

Sinds 2018 is er een standaard meetwaarde (ASTM-standaard) die aangeeft wat de isolatiewaarde van een slaapmat is. De American Society for Testing and Material (ASTM) heeft samen met verschillende outdoor merken en retailers een standaard opgesteld. Langzamerhand zijn de meeste fabrikanten overgegaan op deze R-waarde standaard waardoor het veel makkelijker is geworden om de juiste slaapmat uit te zoeken.   

Welke R-waarde is goed voor mij?

Welke slaapmat je nodig hebt voor je aanstaande trektocht, kampeervakantie of backpack avontuur hangt af van verschillende dingen:

1. Wat is de minimale buiten temperatuur ‘s nachts? Ga je in de zomer naar Zuid-Europa? Of loop je in het najaar de Kungsleden in Zweden? 
2. Moet je de slaapmat in je backpack meedragen? Of ga je met de auto op vakantie?
3. Ben je een man of vrouw? Of heb je het snel warm/koud?

De laatste vraag lijkt irrelevant, maar ik verzeker je dat het niet zo is. Vrouwen hebben het gemiddeld gezien een paar graden koeler dan mannen. Wanneer een R-waarde van 3 voldoende is voor je man of vriend, betekent dit niet dat jij ook een aangename nacht hebt. 

Mijn man heeft het veel warmer ‘s nachts en heeft niet alleen genoeg aan een dunnere slaapzak, maar ook aan een lagere R-waarde in zijn slaapmat. We hebben geprobeerd om dezelfde producten te gebruiken, maar dat was geen succes. Afgelopen zomer op de Skaneleden trail in Zweden heb ik de slaapmat van Naturehike getest omdat deze ‘lekker’ goedkoop is. Ook dat was geen succes. Te koud! En te veel geluid bij het omdraaien.

➽ Daarom raad ik je aan om te investeren in kwaliteit. Dat maakt je trektocht of backpackavontuur een stuk leuker en fijner.

Hoe moet ik de R-waarde van slaapmatten interpreteren?

De R-waarde geeft dus aan in welke mate je slaapmat weerstand biedt tegen het afvoeren van je lichaamswarmte. Hoe hoger de R-waarde des te hoger en dus beter deze weerstand. De schaal is eenvoudig te begrijpen. Een slaapmat met de R-waarde 2.0 is tweemaal zo warm als een mat met een R-waarde 1.0. Wanneer je twee verschillende matten op elkaar gebruikt (foam en lucht) dan kun je de R-waardes bij elkaar optellen.

R-waarde slaapmatten tabel

Ondanks dat je een R-waarde niet direct kunt koppelen aan een omgevingstemperatuur, heb ik toch een tabel gemaakt om je een idee te geven waar je rekening mee mag houden. Hierin vind je de seizoensclassificatie en temperatuurbereik. Houd in je achterhoofd dat omgeving, geslacht en persoonlijke voorkeuren om een andere R-waarde kunnen vragen. 

R-waarde	Seizoen	Graden	Advies
1.0	Zomer	10°C	Exped Ultra 1R
2.0	Lente/zomer/herfst	4°C	Exped Ultra 2R
3.0	Lente/zomer/herfst	-1°C	Exped Versa 4R   Sea To Summit Ultralight Insulated
4.0	Lente/zomer/herfst	-4°C	Therm-a-Rest NeoAir XLite NXT Nemo Tensor Insulated
5.0	Hele jaar	-7°C	Exped Versa 5R Rab Ionosphere 5
6.0	Hele jaar	-18°C	Rab Stratosphere 5.5 Sea To Summit Etherlight Extreme
7.0	Expedities	-28°C	Exped Ultra 7R Exped Sim Comfort 7.5
8.0	Expedities	-36°C	Exped Dura 8R Vaude Dream 10l (niet geschikt voor trektochten)

Hebben vrouwen een hogere R-waarde nodig dan mannen?

Er is bij het samenstellen van de R-waarde geen verschil gemaakt tussen mannen en vrouwen. Wel kun je stellen dan vrouwen over het algemeen meer isolatie nodig hebben dan mannen. Vrouwen hebben een hoger vetpercentage (wat zo hoort) waardoor ze sneller warmte verliezen. Ook kunnen ze minder warmte produceren dan mannen en hebben ze sneller koude handen en voeten. 

Ik raad dames daarom aan om een slaapmat te kiezen met een hogere R-waarde dan mannen in dezelfde omstandigheden. Als vuistregel kun je aanhouden dat een minimale R-waarde van 4.0 voor vrouwen en 3.0 voor mannen voor veel situaties afdoende is. Wanneer je hoger de bergen in gaat of vroeg/laat in het jaar een trektocht in Scandinavië gaat maken, kun je daar nog een schepje bovenop doen richting een R-waarde van 5.0 tot 6.0.

Denk eraan dat niet alleen je slaapmat bepaald hoe warm je het hebt ‘s nachts, maar ook je slaapzak en thermokleding dragen daar aan bij. Je kunt een slaapmat met een hogere R-waarde prima gebruiken in warme omstandigheden. Je gaat er niet extra door zweten.

Hoe kies je de juiste slaapmat?

Bij het kiezen van een slaapmat is het belangrijk om rekening te houden met je slaapgewoonten en omstandigheden waarin je gaat kamperen. Hieronder heb ik een aantal zaken opgeschreven om rekening mee te houden:

• R-waarde: kies een slaapmat met een R-waarde die past bij de omstandigheden waarin je gaat kamperen.
• Comfort: ben je een rug-, buik- of zijslaper? Wanneer je op je zij slaapt, heb je meer ondersteuning onder je heup nodig. Heb je een gevoelige rug? Kies dan ook voor iets meer comfort. 
• Gewicht: ga je trektochten maken? Of op fietsvakantie? Dan wil je graag zo weinig mogelijk gewicht meenemen. Kies dan een lichtgewicht en compact exemplaar. Maar doe geen concessies qua R-waarde. Het koud hebben ‘s nachts is slecht voor je rust en kan je tocht verpesten. 
• Afmeting: slaapmatten komen in verschillende lengtes en breedtes. Wanneer je vooral in de zomer kampeert kun je een kortere variant overwegen wanneer je trektochten loopt. Dan leg je een kledingstuk of je backpack onder je benen. 
• Type slaapmat: er zijn verschillende type slaapmatten, zoals luchtmatrassen, self inflatables en foam matten.
• Duurzaamheid: een goede slaapmat is een behoorlijke investering en moet dan ook jaren meegaan. Let daarom ook op garantievoorwaarden en herstelkits. Ga voor duurzame materialen en bedenk goed hoe belangrijk gewicht t.o.v. duurzaamheid is. 

Waarom is een goede slaapmat belangrijk?

Een goede nachtrust is erg belangrijk voor een geslaagde trektocht of kampeertrip. Wanneer je minder goed slaapt kan je lichaam ‘s nachts niet herstellen van de inspanning. Dit leidt tot vermoeidheid, prikkelbaarheid en gebrek aan concentratie. Je spieren herstellen minder goed wat je prestaties de volgende dag in de weg staan. Een goede slaapmat ligt niet alleen comfortabel, maar houdt je vooral warm. Zo zorg je ervoor dat je uitgerust wakker wordt. 

De R-waarde is een belangrijke factor bij het kiezen van de juiste slaapmat. Kies een mat met een R-waarde die past bij de omstandigheden en het jaargetijden waarin je kampeert. Houd rekening met comfort, gewicht, afmeting, duurzaamheid en type bij het kiezen van je nieuwe slaapmat. Je investeert niet in een mat, maar in een goede nachtrust waar je de hele vakantie profijt van hebt.